روزى پیامبر خدا (صلى‏الله‏علیه‏و‏آله) رو به روى دیوارى نشسته بودند كه سوراخى در آن بود . به سوراخ دیوار اشاره كرد و خطاب به یاران خود فرمود: «لَو جاءَ العُسرُ فَدَخَلَ هذَا الجُحرَ لَجاءَ الیُسرُ حَتّى یَدخُلَ عَلَیهِ فَیُخرِجَهُ »؛ اگر سختى بیاید و داخل این سوراخ شود ، هر آینه ، راحتى مى‏آید تا این‏كه وارد مى‏شود و آن را بیرون مى‏كند .

یكى از ویژگى‏هایى كه ممكن است برخى افراد ، در موقعیّت ناخوشایند داشته ‏باشند ، «پایدارپندارى سختى‏ها» است . وقتى مشكلى به وجود مى‏آید و حادثه تلخى رخ مى‏دهد ، تصوّر ما بر این است كه ماندگار بوده و گویا هیچ گاه ، پایانى نخواهد داشت. در چنین موقعیّتى، همه ما آینده را با مقیاس حال ، ارزیابى مى‏كنیم . اگر افراد مصیبت‏زده ، مورد سؤال قرار گیرند، مشخص مى‏شود كه دست‏كم، بسیارى از آنها توجّهى به پایان‏پذیرى سختى‏ها ندارند و این گروه، همان كسانى خواهند بود كه توان تحمّل مصیبت‏ها را ندارند . این پدیده روانى، ابتدا سختى را براى زمانى هم كه وجود ندارد ، تثبیت مى‏كند و سپس ، همه فشار آن در طول زمان را ، در زمان حال ، بر فردْ وارد مى‏سازد . این حالت ، دو كاركرد منفى روانى دارد : یكى «تعمیم بخشیدن ناخوشایندى به آینده» و دیگرى «جمع كردن اندوه در زمان حال» . در حالت اوّل، برخلاف واقع ، ذهن سختى را به زمانى كه فرا نرسیده و یا سختى در آن زمان ، وجود نخواهد داشت ، گسترش مى‏دهد كه به گسترش تنیدگى و فشار روانى ، منتهى مى‏شود . سپس همین تنیدگىِ گسترش یافته ، بر زمان حال نیز وارد مى‏شود ، به گونه‏اى كه گویا مصیبتى به بزرگى همه عمر، هم اكنون بر فرد ، وارد شده است .

اگر مصیبتى به این عظمت نیز وجود داشته باشد ، مى‏توان با توزیع تنیدگى آن بر طول زمان ، از فشار آن كاست . اما ذهن برخى افراد ، آن تنیدگى موهوم و گسترش‏یافته را یک ‏جا در زمان حال ، بر فرد وارد مى‏سازد . بدیهى است چنین وضعیتى ، فشار روانى موهوم و بزرگى را موجب مى‏شود كه تحمّل آن ، ناممكن مى‏گردد . اینها ، همه ناشى از پایدار دانستن سختى‏هاست . اما آیا واقعیّت همین است؟ پایان‏پذیرى سختی ها    یكى از اصول مسلّم و قطعى سختى‏هاست . ممكن است هم اكنون ، به یک سختى مبتلا باشید ، اما تجربه زندگى نشان مى‏دهد سختى‏هاى فراوانى آمده و رفته‏اند و هیچ یک ، باقى نمانده‏اند. مطمئن باشید كه این یكى نیز باقى نخواهد ماند . درست است كه سختى‏ها برگشت‏ناپذیرند ، اما پایان‏ناپذیر نیستند . برگشت‏ناپذیرى را نباید به پایان‏ناپذیرى تفسیر كرد . امام على علیه‏السلام مى‏فرماید: «إنَّ لِلمِحَنِ غایاتٍ ولِلغایاتِ نِهایاتٍ فَاصبِروا لَها حَتّى تَبلُغَ نِهایاتِها فَالتَّحَرُّكَ لَها قَبلَ انقِضائِها زِیادَةٌ لَها»  1  ؛ همانا براى سختى‏ها اهدافى است و براى آن اهداف ، پایانى است . پس بر آنها بردبار باشید تا به پایان برسند ؛ چرا كه حركت در برابر آنها پیش‏از پایان یافتنشان ، افزاینده آنهاست .  آن چه که خیلی از ما فراموش کرده ایم همین نکته است که سختی ها هم مثل این دنیا و همه وقایعش در گذر است و نیامده اند که بمانند اگر این نکته را خوب به خاطر بسپاریم در مقابل سختی ها صبر پیشه می کنیم و در شب تاریک در انتظار صبح امید می نشینیم .سختى‏ها را داراى آغازى بى‏پایان ندانید . مطمئن باشید آینده زندگى‏تان در تسخیر سختى امروز نخواهد بود . امام على علیه‏السلام مى‏فرماید: «إن بَقیتَ لَم یَبقَ الهَمُّ .» 2  اگر تو باقى بمانى ، اندوه ، باقى نخواهد ماند . اگر دنیا ناپایدار است ، نه خوشى آن پایدار خواهد بود و نه ناخوشى آن . خوشى و ناخوشى، موقعیّت‏هاى متفاوتى هستند كه به دنبال یكدیگر در حركت‏اند و انسان ، در هر بخشى از زندگى با یكى از آنها مواجه مى‏شود . همان گونه كه ناخوشى به دنبال خوشى است و نباید از خوشایند زندگى ، سرمست شد ، ناخوشى نیز به دنبال خود ، خوشى را خواهد داشت و لذا نباید ناامید و زمین‏گیر شد .

روزى پیامبر خدا (صلى‏الله‏علیه‏و‏آله) و سلم رو به روى دیوارى نشسته بودند كه سوراخى در آن بود . به سوراخ دیوار اشاره كرد و خطاب به یاران خود فرمود: «لَو جاءَ العُسرُ فَدَخَلَ هذَا الجُحرَ لَجاءَ الیُسرُ حَتّى یَدخُلَ عَلَیهِ فَیُخرِجَهُ .» 3 ؛اگر سختى بیاید و داخل این سوراخ شود ، هر آینه ، راحتى مى‏آید تا این‏كه وارد مى‏شود و آن را بیرون مى‏كند . برخى مى‏گویند كه پیامبر خدا (صلى‏الله‏علیه‏و‏آله وسلم ) پس از این سخن ، این آیه را تلاوت فرمود: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا * إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا . » 4 همانا با سختى ، راحتى است ؛ پس همانا با سختى ، راحتى است . بر پایه همین اصل است كه پیامبر خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله وسلم مى‏فرماید: «مَعَ كُلِّ تَرحَةٍ فَرحَةٌ .» 5 ؛ همراه هر دشوارى‏اى ، خوش‏حالى است . و امام على علیه‏السلام مى‏فرماید: «لِكُلِّ ضیقٍ مَخرَجٌ . » 6 ؛ براى هر تنگنایى ، راه خروجى است . آن چه که خیلی از ما فراموش کرده ایم همین نکته است که سختی ها هم مثل این دنیا و همه وقایعش در گذر است و نیامده اند که بمانند اگر این نکته را خوب به خاطر بسپاریم در مقابل سختی ها صبر پیشه می کنیم و در شب تاریک در انتظار صبح امید می نشینیم با این یقین که این شب اگر شب یلدا هم باشد بالاخره به سر می آید و چه خوب است که در این تیرگی ما جزع و فزع نکنیم و چون پرنده افتاده در قفس خود را برای رهایی نا آگاهانه به این در و آن در نزنیم که تنمان زخمی و رنجور شود و دردی بر دردهایمان اضافه شود . اگر روزگار چرخید و چرخید و ما را در نیمه سختی ها انداخت باید بصیرت این را داشته باشیم  که این سختی ها از کجا آمده اند آیا نتیجه اعمال نابخردانه خودمالن است که در این صورت درسی است که باید بیاموزیم تا دوباره در این ورطه نیفتیم . یا نه آزمایشی است از طرف خداوند که در این حالت هم باید شکر گزار بود و ناسپاسی نکرد چرا که این ها خود نوید دهنده این است مه خداوند متعال هنوز ما را از یاد نبرده و دوستمان دارد که با پیش آوردن امتحان و ابتلاء ما را به خود می آورد تا در خواب غفلت نمانیم و از قافله معنویت و ایمان عقب نمانیم . و اگر صبر کردیم جایزه و پاداش هم می گیریم آن هم چه پاداشی خود خداوند با ما می ماند همراهمان می شود (همانا خداوند با صابران است)و از آفرینش ما دوباره و دوباره مشعوف می شود . پس نباید در موضع سختی ها گارد گرفت و کج اندیشانه به خداوند مطلق ، پاکی و خوبی ، بدبین شد بلکه باید با عزت نفس با متانت و خویشتن داری به سمت صبح امید چشم دوخت و دل از غیر کنده و دست نیاز به درگاه بی نیاز دراز کرده و عرض حاجت کنیم . این است اساس بندگی و تسلیم بودن . عزیزان اگر مشکلات و سختی ها سیل آسا به سمت شما هجوم آوردند مقاوم باشید که در آن لحظات خدا با شماست و هرگز فراموش نکنید که صبح در راه است چراغ امید برفروزید و در تیره شب های روزگار به زیبایی ها و خوبی ها لبخند بزنید .  

پی نوشت ها :

1- غرر الحكم ، ح1777 ؛ عیون الحكم والمواعظ ، ص157 .

2 -  شرح نهج البلاغة ، ابن ابى الحدید ، ج20 ، ص340 ، ح898 .

3 -  الدر المنثور ، ج6 ، ص364 ؛ كنز العمّال، ج2، ص14 .

4 -  سوره انشراح، آیه 5 ـ 6 .

5 -  عوالى اللآلى ، ج1 ، ص285 ، ح132 .

6 -  غرر الحكم ، ح11093 ؛ عیون الحكم والمواع1 ص401

منبع : کتاب رضایت از زندگی / عباس پسندیده